روش استفهام در قرآن

شكل و سبك و صورت استفهام،از صورتهايى است كه قرآن مجيدمكرر از آن استفاده مى‏كند كه البته استفهام صورتهاى مختلفى دارد.وقتى‏مطلبى به اين شكل بر فطرت انسان عرضه مى‏شود انسان چاره‏اى نداردجز اينكه جواب مثبت‏بدهد كه خود روش استفهامى روش خاصى است‏در بيان و يكى از بهترين روشهاست و معمولا آن را«روش سقراطى‏»هم‏مى‏نامند، از باب اينكه سقراط در فلسفه خود از همين روش استفاده‏مى‏كرد،يعنى در محاورات خود مطلب را از جاى ساده‏اى شروع مى‏كرد وبه صورت سؤال به طرف مقابل عرضه مى‏كرد كه آن طرف بتواند جواب‏دهد.بعد كه جواب مى‏گرفت‏سؤال دوم را مطرح مى‏كرد،باز از او جواب‏مى‏گرفت و بعد سؤال سوم را مطرح مى‏كرد و به ترتيب،ذهن او راهمين‏طور مى‏كشيد و بالا مى‏آورد.يكمرتبه طرف مقابل متوجه مى‏شد به‏حقيقتى كه پذيرفتن آن براى او بسيار مشكل بود و قبلا هم بسا كه منكر آن‏حقيقت‏بود اعتراف كرده است و آن همان حقيقتى بود كه سقراط مدعى‏آن بود.

در قرآن مجيد اين سبك و روش زياد معمول است.مثلا وقتى‏مى‏خواهد بفرمايد:مردمان عالم و مردمان جاهل نمى‏توانند برابر باشند،آن را به صورت استفهام ذكر مى‏كند: «قل هل يستوى الذين يعلمون و الذين‏لا يعلمون‏» (1) تو خودت بگو،آيا كسانى كه مى‏دانند با كسانى كه نمى‏دانندمانند يكديگرند؟يا آيات ديگرى در اين زمينه مانند: «ام نجعل الذين امنوا وعملوا الصالحات كالمفسدين فى الارض ام نجعل المتقين كالفجار» (2) .

اين آيه هم به همين صورت است و اين روش در تعليم و تربيت‏بسيار روش خوبى است. خداوند به اهل ايمان خطاب مى‏كند.

ببينيد خداى عالم در وحى خود به ما انسانها و مخلوقهاى ضعيف باچه صورتى مطلب را عرضه مى‏دارد؟مثل كسى است كه بخواهد قبلا از مااجازه بگيرد و بعد سخنش را ذكر كند و اين چقدر در نفس و روح ما مؤثراست.مى‏فرمايد: «يا ايها الذين امنوا» اى اهل ايمان! «هل ادلكم على تجارة‏تنجيكم من عذاب اليم‏» آيا شما را راهنمايى كنم به معامله و تجارتى كه شمارا از عذابى دردناك برهاند؟اين «هل ادلكم‏» آنقدر به قول علماى ادب درآن‏«استعطاف‏»هست كه وقتى انسان فكر كند كه خداى عالم با ما كه بشرضعيف هستيم به اين صورت دارد صحبت مى‏كند[نمى‏تواند نه بگويد].

گويا خداوند چنين مى‏گويد:آيا اجازه مى‏دهيد من شما را يك راهنمايى‏كنم؟حال مگر مى‏شود انسانى پيدا شود كه ببيند خداى عالم از او تقاضاكند كه آيا اجازه هست من شما را يك راهنمايى كنم و بعد هم به طورمجمل و سربسته بگويد اين راهنمايى،راهنمايى به معامله‏اى است كه‏شما را از عذاب دردناك نجات مى‏دهد،آن وقت اين انسان بگويد نه،[اجازه نيست]؟!گذشته از اينكه او خداى عالم است،اگر يك فرد عادى‏هم به انسان چنين بگويد كه من مى‏خواهم معامله‏اى به تو پيشنهاد كنم كه‏اثرش اين است كه تو را از عذابى دردناك نجات مى‏دهد[انسان‏مى‏پذيرد].آنچه گفتيم مربوط به شكل و صورت اين پيشنهاد بود كه‏صورت استفهام است.

اما ماده اين پيشنهاد.مى‏بينيم در ماده،مفهوم تجارت و معامله آمده‏است:آيا شما را به چنين معامله‏اى راهنمايى كنم يا نه؟مكرر عرض‏كرده‏ايم كه همان طور كه مساله استفهام يكى از صور تعبيرات قرآن مجيداست،مساله تجارت و معامله يكى از مواد تعبيرات قرآن است.

در چندين آيه از آيات قرآن تعبيرى كه شده است تجارت و معامله وامثال اينهاست،اما نه تجارتها و معامله‏هاى معهود بازارى،بلكه قرآن ازهمين عمل كردن انسان و لبيك گفتن انسان به ايمان و به عمل،به تجارت‏و بيع تعبير مى‏كند،به معامله تعبير مى‏كند و به چيزهايى كه از لوازم معامله‏است مثل سود بردن،زيان كردن،ورشكست‏شدن و امثال اينها;مثل اين‏آيه معروف: «ان الله اشترى من المؤمنين انفسهم و اموالهم بان لهم الجنة يقاتلون في‏سبيل الله فيقتلون و يقتلون وعدا عليه حقا فى التوراة و الانجيل‏» .بعد مى‏فرمايد:

«فاستبشروا ببيعكم الذى بايعتم به‏» (3) .اين تعبيرات در قرآن كريم خيلى زياداست.سوره‏«و العصر»بر اساس همين تعبير است: «و العصر×ان الانسان لفي‏خسر×الا الذين امنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر» همه‏مردم در زيانند،مگر كسانى كه اين چهار خصلت را داشته باشند:ايمان،عمل صالح،تواصى به حق،تواصى به صبر.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: